Aprézan
Thierry B. Tagliamento
Zyé ouvè aladous apré on gren-sibit,
On jenn gason ka pozé pyé alavavit.
Pawòl alaprès, san tadé, ké kité bouch
Pou rakonté on lannuit pasé anlè kouch.
Sé té on rèv, oben sé té réyalité ;
Tobi Milo té ka lévé adan djòkté.
Toulé twa kanmarad sizé adan joupa-la,
Kilès Tobi ka bati an pòyé-la.
San konpransyon, yonn ka gadé lòt anmitan zyé,
Davwa yo débousolé asi koté yo yé.
Sèlman yo pa sav,
Yo té pa té janmé kité plas-lasa.
Sèlman sa pa grav.
Davwa yo ka chèché asi sa ki pasé,
San pèd tan, lèspri a-yo ka tiré on plan trasé,
Kilès Nawòl ka konstwi an tikaz-la,
Toulé détay pou désiné imaj a istwa-la.
Sé té on istwa pou on pèp lévé doubout,
Sé té on moniman pou brafò é pou tout.
Sé té on drapo pou on lilèt ki galan.
On vizyon, on misyon.
Sé té on fòs é kouraj pou piti kon gran.
Sé té on driv, on rèv, on voyaj, on gouyad,
Sé té on avanti, sé té Ladrévoyad.
Yo révé sizé,
On voyaj yo pasé adan lannuit.
An vérité sé té dis minit.
An aparans ki té toupatou,
On sonmèy ki pasé an mitan jou.
Yo viv san lévé.
“Nou té adan menm rèv-la,
Mé a ki moman nou antré adan ?” Tobi kalkilé.
“Man pa ni onsèl lidé,” Édo di.
“Dwèt sé lè Yabanzé té vini,”
Nawòl ka tanté kolé paj adan sa ki té pasé,
“Sé on mistè konsayéla.
Yonn ka lévé byen présé,
Ouvè pòt a ti joupa-la pou gadé syèl-la dèyò ;
Anho-la kouvè toujou,
Atè-la ni plen labou.
Nawòl ka di i k’alé avan lapli tonbé ankò,
Solèy-la paré kouché.
Yo ka pran mo pou kouri,
Adan on labou ki ka kolé anba soulyé a-yo.
Yo ka halé monté mòn-la,
Jistan yo ka antré an bwa-la.
Koté-lasa, sé gason-la ka vwè on nonm douvan yo,
Anrajé kon pa tini.
“Man konnèt sa zòt fè yè,”
I di, “Ki mannyè zòt gangné on-paké lèspri dawal,
Épi Manman-Dlo, fanm an-mwen.
Pa ni pyès solisyon pou mwen.
Sèl biten man ka mandé zòt jòdi, sé pa fè mwen mal.
Man tousèl asi latè.”
Papa-Bwa ka disparèt,
Apré i mandé on tanpri souplé pou on dòt lanné.
Sé twa boug-la ka pèd lakat,
Yo douvan on échèk é mat.
Tobi ki ja kontré lèspri é jis bèt ki ka palé :
I pa sitèlman enkyèt.
Sèlman i pa’a konprann
Ki jou nou yé, si jòdi-la sé yè, oben sé landèmen.
Ès yo rété on jou antyè,
Adan joupa-la dépi yè ?
Mi kalkilasyon é kèsyon ka tonbé kon grenn rézen,
Kon moun kouché an kabann.
An fétay a fomajé,
Boustabak ka véyé kon i té fè pannan gran rèv-la.
Ti zozyo byen prézan,
Kon détwa jou ki avan,
Lè vyé nonm-la té ba Tobi wòch-la anlè chimen-la,
Avan Nawòl té rivé.
Sé té Boustabak osi,
Ki té pòté pikangné a Nawòl an palétivyé,
É fòlgayak a Édo.
Bagaril sòti anho,
Kon tout larèstan zéfé sé twa konpè-la té trapé.
Boustabak té ka planni.
Loraj ka woulé an syèl,
Yo sav fo pòté mannèv avan mové tan wouvini.
Yo ka vwè towo nwè la,
Tobi té jwenn an savann-la.
I kouché anba on pyébwa, ka sanm sa ki byen nouri.
Pou gason-la sé bon nouvèl.
I ka voyé’y bèl bonjou,
Pou kilès towo filozòf la réponn tout politès.
Nawòl èvè Édo ka tann,
On towo gra èvè bon vyann,
Ka palé langaj a gwotyap, pawòl a moun plen sajès ;
Yo ni lidé yo vini fou.
“Sonjé pran zéfé a-zòt”,
Zannimo-la di yo toupannan yo doubout ka gadé.
“Toupré la, ora on charèt,
Zòt ké touvé on vyé bourèt.”
An lizyè a chan-kann la, sé jenn konpè-la ka vansé.
Douvan zyé, mi bèl djakpòt !
Adan bourèt-la tini,
Kwi a Tobi, banbou a Nawòl é zétwal a Édo.
Anplis tini lézòt zéfé
Èvè kilès yo ka goumé :
Bagaril, Pikangné é Fòlgayak ka souri ba yo.
Lèspri a-yo ka toudi.
Yo ka konprann aprézan,
Ladrévoyad sé on rèv chouké adan réyalité.
Tan sé tout doukou a lavi,
Sé on zanno alé-vini :
Sa ou ka fè jòdi, ou fè’y avan, ou ké fè’y apré.
Fè dèyè sé fè douvan.
Yo travèsé on lannuit,
Épi anfendikont ansanm yo fè on viré dèyè,
On jou avan tout biten fèt.
Tan fè on ti lantou jiwèt.
Lakontantman ka sézi kè a sé jennboug-la alè,
Sèlman yo ni pou fè vit.
Yo ka pran sé zéfé-la.
Alakous yo ka channda anba lapli ki an fifin ;
Lè yo ka rivé yo mouyé,
Dlo ka koulisé tèt pou pyé ;
Tout fanmi a Tobi ka pòté on mannèv an kuizin :
Ni envité oswè-la.
Kaché tousa yo chayé,
Sé jenn-la ka di bonjou, Tobi ka prézanté Édo.
Apré yo k’alé an chanm-la,
Tobi ka ba yo lenj sèk la,
É yo ka sizé douvan kaz pou gadé zéfé a-yo,
Palé sa ki ka pasé.
“An moman-lasa zòt ka kwè épi aprann
Kwayans a Yaya apré dékatman zòt tann :
Sé li ki bòsko, ki ka goumé kont lèmal,
Kont tout mové aksyon a on vyé bann dawal.
Yaya-Zanbi ki non a-y,
Onsèl Mèt an Panfétay.
On gran akòdans : Sèvèl, Bouch épi Lanmen.
Li toupré, touprézan : yè, jòdi é dèmen ;
Li tousèl, tousavan : on sajès anbistan ;
Li tou plen, toupuisan : on brafò pou tout tan.
Li tou bon, toubònman : on papa pou tout moun ;
Li tou vif, tou vivan : on djòkté an voukoum ;
Li tou dwèt, tou dousman : la, kotésit, ofon.
On gran trilyannaj : Lidé, Pawòl é Aksyon.
Onsèl Tèt an Panrasin,
Yaya-Zanbi ki dòktrin
Kont tout mové lèspri, tousa ki anpangal.
Sé li ki lavi, ki ka bay limyè chak jou.
Kwayans a-y sé on lwa ki chouké an lanmou ;
An sézon-lasa zòt ka bwè adan lakou.
Anba joupa i ka chayé lézòm koté’y,
Yenki séla ki ka pran tan pou kouté’y.
Sèlman i pa pyès mèt ki tini pisimyans,
Alò i ka jwenn yo lè yo vlé délivrans.
Pawòl a-y sé kon on liv :
Jou lèspri k’alé an driv,
Yo ka touvé on gwo pyébwa ki ni sèt branch,
É sé yo menm ki ké doubout anlè dé hanch.
Chouk-la sé Yaya, sé branch-la sé sèt zayal,
Fwi sé mésajé, é grenn sé nou anfinal.
Si tout bèl pawòl a Yaya kolé ansanm,
Yo pou bati onsèl liv kapab nouri nanm :
Parabòl é dèvinèt, kont é lensisyon,
Otan mésaj pou lézòm an kalkilasyon.
Tousa adan on kalbas
Pli laj pasé tout lèspas.
Yaya ka maké mizi an mizi an kè,
Lèt apré lèt, chak pawòl ki nan linivè.
Yazanbiz sé on kwayans ki nouvo pou zòt,
Pou konnèt sigré a-y fo zòt pasé lapòt.”
Sé sa on vyé nonm ké rakonté yo oswè ;
Onpil envité ké vini apré nwèsè,
Nonm-la ké enkonni panmi sé moun-la,
Époutan i ké dévwalé tout istwa-la.
Ola misyé ké sòti ?
Pétèt sé ké bon zanmi ?
I ké konnèt tout biten ki ja rivé yo,
I ké di Tobi, “Kèk mwa pou on dòt mòso.”
Aprésa i ké swété, “A on dòt solèy”,
É kon zèklè, i ké disparèt anbafèy.
Ajouter un commentaire
Commentaires